Depresja pytania i odpowiedzi

Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi na temat depresji wg. google.

Lista najczęściej zadawanych pytań i odpowiedzi na temat depresji :

1. “czy branie leków na depresję jest szkodliwe?”

Zalecanym sposobem leczenia depresji o nasileniu umiarkowanym i ciężkim są leki antydepresyjne. Badania wskazują, że połączenie farmakoterapii i psychoterapii, daje najlepsze rezultaty. Należy mieć na uwadze, że leki mogą mieć swoje skutki uboczne, zazwyczaj są one jednak łagodne i pojawiają się na początku ich przyjmowania. Zazwyczaj również skutki te po dłuższym czasie ustępują lub się zmniejszają. Każde niepokojące zmiany trzeba omawiać z psychiatrą, który dany lek przepisuje. Lekarz może wtedy zmienić dawkę leku lub zamienić lek na innym. Niektórymi skutkami niepożądanymi mogą być: przybieranie na wadze, zaburzenia funkcji seksualnych (np. spadek libido) lub upośledzenie zdolności obsługi maszyn mechanicznych ( np. prowadzenie samochodu). Ważne by omawiać te aspekty z lekarzem. Te problemy są częstym powodem, dla którego pacjenci przerywają ich stosowanie, zanim pojawi się widoczna, pozytywna zmiana. Pamiętać należy, że mimo jakichkolwiek skutków ubocznych, leki antydepresyjne przynoszą znacznie więcej plusów niż minusów. Uzyskana dzięki farmakoterapii poprawa nastroju, snu czy ogólnej motywacji, daje szansę na na lepsze radzenie sobie z codziennymi problemami i wyzwaniami. Leki antydepresyjne nie działają natychmiastowo. Na pozytywne rezultaty ich przyjmowania, należy poczekać ok. 2-3 tygodni. Ważne jest również aby leków nie odstawić za szybko. Pełnej oceny skuteczności przyjmowania leków można dokonać po 4-8 tygodniach regularnego przyjmowania. Regularność jest tu istotna, przerwy w braniu tabletek zmniejszają skuteczność farmakoterapii a nawet uniemożliwiają remisję. Leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza, przez okres 6-12 miesięcy. By działanie medykamentów było bezpieczne, należy poinformować psychiatrę o stosowaniu innych leków oraz o innych występujących u pacjenta chorobach. Lekarz ma za zadanie dobrać takie leki, których substancje nie będą wchodzić w interakcje z innymi farmaceutykami. Dodatkowo niektóre leki przeciwdepresyjne mogą powodować niekorzystne objawy gdy są łączone z alkoholem. Najlepiej w trakcie farmakoterapii depresji nie spożywać alkoholu lub zapytać lekarza o taką możliwość.

2. „czy depresja i lęk to choroby psychiczne?” ; „czy depresja i lęk to to samo?” ; „czy depresja i lęk są powiązane?”

Depresja jest chorobą psychiczną. Jest to zaburzenie, które wywołuje u pacjenta psychiczne cierpienie oraz wpływa destrukcyjnie na codzienne funkcjonowanie. Choroba ta utrudnia podejmowanie decyzji, powoduje przygnębienie, brak motywacji, zaburza sen i koncentracje. To tylko niektóre z objawów tej choroby. Objawem, który nie jest umieszczony w kryteriach diagnostycznych depresji, gdyż występuje również w innych zaburzeniach psychicznych, jest lęk. Lęk towarzyszy ok. 90 % chorującym na depresję. Najczęściej jest to lęk, który utrzymuje się stale, nie jest określony (pacjenci nie znają jego przyczyny). Lęk daje szereg objawów somatycznych np. ból w klatce, pobudzenie psychoruchowe. Stany, które może wywoływać u pacjentów lęk to przede wszystkim złość, drażliwość, agresja, niepokój, napięcie, przytłoczenie czy brak kontroli. Do zaburzeń lękowych najczęściej występujących u chorujących na depresję wymienia się:

Zaburzenia lękowe z napadami paniki
Zaburzenia lękowe uogólnione
Fobia społeczna

Inne zespoły z tej grupy problemów psychicznych to np. PTSD (zaburzenia stresowe pourazowe), zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

3. “czy wskaźnik depresji wzrasta?”

Wskaźnik depresji, a raczej wskaźnik osób zgłaszających się do gabinetów i szpitali z powodu depresji wzrasta. Widzę dwa czynniki, które mogą być odpowiedzią na pytanie z czego taki fakt wynika: po pierwsze jest coraz większa świadomości społeczeństwa na temat tej choroby oraz coraz większa akceptacja i empatia wobec osób zmagających się z tym zaburzeniem. Za tą świadomością idzie większa odwaga chorych, by prosić o pomoc i by nie wstydzić się swojego stanu. W społeczeństwie depresja przestaje być tematem tabu. Częściej porusza się również temat depresji wśród mężczyzn, co może przyczyniać się do ich wizyt w gabinetach specjalistycznych. Nie jest wykluczone, że kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu mniej osób chorowało na zaburzenia depresyjne, natomiast na pewno mniej osób chciało się do tego przyznać. Innym zauważonym przeze mnie czynnikiem jest wysoki poziom stresu, który towarzyszy osobom w różnym wieku i na różnych stanowiskach pracy. Presja pojawia się już wśród dzieci i młodzieży, które rywalizują ze sobą w szkole, oceniają siebie wzajemnie, publikują ośmieszające wypowiedzi na mediach społecznościowych. Takie zachowania przyczyniają się do budowania niskiego poczucia własnej wartości. Młodzi ludzie dorastają z przekonaniem, że są niewystarczający, ich samoocena jest niska i to zostaje z nimi gdy wchodzą w dorosłe życie. Wśród osób dorosłych, pracujących, pojawia się częściej, niż to miało miejsce kilkadziesiąt lat wstecz,presja związana z gonitwą za karierą. Dążenie do wypadania dobrze w oczach przełożonych na spotkaniach ewaluacyjnych, pięcie się na szczyt. Tę walkę o osiągnięcie sukcesu w pracy nie zawsze jest łatwo połączyć z życiem prywatnym i rodziną. Osiągnięcie życiowego balansu może wymagać kompromisów a nawet rezygnacji z czegoś ważnego. Podejmowanie trudnych życiowych decyzji wywołuje duży stres. Ostatnie lata sprawiły, że część osób straciła pracę lub czuje widmo jej utraty, co wywołuje lęk i niepewność przyszłości.

4. „czy depresja i lęk to rodzaje niepełnosprawności?”

Depresje uznaje się za za chorobę cywilizacyjną, szacuje się, że w roku 2030 będzie to najczęściej występująca choroba w społeczeństwie. Cytując psycholożkę Lenę Zielską z Biura ds. Zdrowia i Osób z Niepełnosprawnością Uniwersytetu SWPS “Depresja jest czynnikiem ryzyka dla niepełnosprawności, a niepełnosprawność – czynnikiem ryzyka rozwoju depresji”. Depresja często towarzyszy osobom z niepełnosprawnościami. Najczęściej pojawia się u osób, które nabyły swoją niepełnosprawność w trakcie życia. Trudne emocje towarzyszące osobom, które przed niepełnosprawnością były aktywne, chodziły do pracy, były towarzyskie, mogą prowadzić do obniżonego nastroju, odczuwania smutku i cierpienia. Zaburzenia depresyjne występują częściej wśród osób z niepełnosprawnościami niż w ogólnej populacji. W Polsce niepełnosprawność nadal ogranicza lub też całkowicie wyklucza chorych z życia społecznego, co skutkuje stanami depresyjnymi. Depresja może również prowadzić do niepełnosprawności, gdyż stan psychiczny może wpływać na somatyczny stan pacjenta i obniżenie stanu psychoruchowego. Według analizy przeprowadzonej przez Erica Lenze’a wynika, że pacjenci chorujący na depresję są mniej skorzy do chodzenia na wizyty kontrolne i systematyczność w leczeniu chorób przewlekłych. Trudniej jest im skupić się na sobie i na walce o swoje zdrowie, rzadziej uczestniczą w zabiegach rehabilitacyjnych.

5. “czy leki na depresje są szkodliwe?”

W przypadku nasilonych objawów depresji zalecane jest połączenie terapii z farmakologią. Pacjentom przepisywane są leki przeciwdepresyjne, które nadal owiane są złą sławą. Ważne jest aby pamiętać, że by zauważyć działanie leków trzeba brać je regularnie a efekty powinny pojawić się po około 2-3 tygodniach. Przerwy w przyjmowaniu leków mogą zmniejszyć skuteczność ich działania. Badania wskazują, że leki przeciwdepresyjne pozytywnie wpływają na samopoczucie, jakość i ilość snu, ilość energii w ciągu dnia, pomagają w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami. Oceny skuteczności danego leku/ leków dokonuje się po ok. 4-8 tygodniach leczenia, gdy widać poprawę należy kontynuować farmakoterapię przez 6-12 miesięcy do uzyskania pełnej poprawy. Nie należy odstawiać leków zbyt szybko by uniknąć ryzyka nawrotów objawów depresyjnych. Działanie leków i ich wpływ na funkcjonowanie pacjenta powinno się skonsultować z psychiatrą, który może zmieniać dawki leków według potrzeb i zaobserwowanych zmian w samopoczuciu pacjenta. Leki przeciwdepresyjne często mają również działanie przeciwlękowe. Farmakoterapia depresji wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, natomiast zazwyczaj są one łagodne i najczęściej pojawiają się one na samym początku leczenia. Prawidłowo dobrane leki nie powinny “otumaniać”, natomiast niektóre leki z tej grupy mogą wpływać na zdolność do obsługi prowadzenia pojazdów. Innym niekorzystnym skutkiem brania leków mogą być wahania wagi lub spadek libido. Mimo tych możliwych skutków ubocznych działania leków przeciwdepresyjnych, zauważalna jest większa ilość pozytywów niż negatywów wynikających z przyjmowania regularnej farmakologii.

6. “jak wiele jest rodzajów depresji?”

Rodzaje depresji oraz charakterystyka depresji i jej objawów w różnych etapach życia. Typów depresji możemy wyróżnić kilka w zależności od przyjętego kryterium. Kryteria podziału to np. rodzaj zaburzeń afektywnych, patogeneza schorzenia, rodzaj depresji występujący w różnych okolicznościach czy okresach życia.

Depresja w zaburzeniach afektywnych:

Czasem stany obniżonego nastroju mogą przeplatać się ze stanami nadmiernego pobudzenia, podwyższonego poziomu energii, kreatywności a nawet wzmożonym popędem seksualnym ze zmniejszoną potrzebą snu (np. hipomania lub mania). Mówimy wtedy o depresji w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Okresy lepszego nastroju bywają dyskretne i krótkotrwałe, ale ważne by ten rodzaj zaburzenia został prawidłowo zdiagnozowany, ponieważ leczy się go w inny sposób niż zaburzenia afektywne jednobiegunowe, czyli depresję w której stan depresyjny jest dominujący. Okresy podwyższonego nastroju mogą być bardzo intensywne (mania), pacjent może być impulsywny, nadaktywny, mieć mnóstwo energii i odczuwać potrzebę wyrażania siebie w sposób kreatywny. W tym stanie pacjenci często działają ryzykownie i lekkomyślnie, mogą podejmować działania destrukcyjne jak np. chodzenie do kasyn, nawiązywanie przygodnych relacji. Łagodniejszą formą mani jest hipomania, w tym stanie objawy są mniej intensywne. Pacjenci czują, że ich nastrój jest bardziej pozytywny, mają więcej energii, ale rzadko prowadzi to do niebezpiecznych zachowań czy konfliktów.

Gdy przyjmiemy za kryterium podziału patogenezę schorzenia, możemy wyróżnić depresję endogenną oraz egzogenną.

Pierwsza z nich (endogenna) spowodowana jest za niskim poziomem neuroprzekaźników, które odpowiadają za dobry nastrój czyli: serotoniny, dopaminy i noradrenaliny. Depresja endogenna jest uwarunkowana biologicznie i może trwać wiele lat. Objawy potrafią być bardzo silne i powodować duże cierpienie u pacjenta, najczęściej najlepszą formą leczenia jest hospitalizacja i wprowadzenie farmakologii. Depresja egzogenna , nazywana również reaktywną, czyli reakcja na trudne zewnętrzne sytuacja życiowe. Może powodować ją np. strata bliskiej osoby, wypadek, nadmierna presja w szkole/pracy, bycie w toksycznej relacji i wiele innych. W porównaniu do innych rodzajów depresji, może przebiegać dość łagodnie, natomiast trzeba pamiętać, że nadal jest to choroba i nie powinno się jej lekceważyć.

Pewne typy depresji pojawiają się zazwyczaj w określonym wieku lub etapie życia człowieka, inne specyficzne objawy depresji możemy zaobserwować u najmłodszych pacjentów a inne u seniorów, chociaż wiele z nich jest bardzo podobnych.Czasami zmiany życiowe, które na pozór wydają się pozytywne mogą wzmagać poziom stresu, wzbudzać lęk i doprowadzać do zaburzeń nastroju.

7. “czy lęk i depresja są genetyczne?”

Istnieją 3 znane przyczyny występowania depresji u pacjentów i jednym z nich jest podłoże genetyczne. Nie jest to jednak wyznacznik i piętno dla przyszłych pokoleń, dziedziczyć można jedynie skłonność do stanów depresyjnych.

Przyczyny występowania depresji:

BIOLOGICZNE- związane z genami i zależne od działania neuroprzekaźników oraz zależne od współwystępowania różnych chorób

PSYCHOLOGICZNE- wynikające z powtarzających się stresujących zdarzeń życiowych i nieodpowiednich sposobów radzenia sobie z nimi

SPOŁECZNE- związane z osamotnieniem, brakiem wsparcia

Te wszystkie 3 przyczyny występowania depresji łączą się bezpośrednio z rodziną oraz najbliższym otoczeniem chorego. Geny, które mogą sprawić, że osoba jest bardziej podatna na wystąpienie depresji, są przekazywane przez członków rodziny. Nie mniej ważne jest otoczenie, w którym pacjent się wychowuje, to czy otrzymywał / otrzymuje wsparcie od bliskich, jest w systemie akceptowany i doceniany lub czy rodzina naraża chorego na stres w domu np. rodzina alkoholowa, rodzina często zmieniająca miejsce zamieszkania itp.. Znaczenie rodziny w chorobie jest bardzo ważne, rodzina często nie rozumie co się dzieje z ich krewnym. Mają mylne podejście, że jego stan jest chwilowy lub że jest po prostu leniwy, ponieważ nie chce mu się wstać z łóżka lub zrobić czegoś w domu. Rodzina to zwarty system, jej członkowie oddziałują na siebie, rodzina powinna okazywać pacjentowi emocjonalne wsparcie, dając przyzwolenie na okazywanie emocji. Z drugiej strony, rodzina często izoluje chorą osobę, zaczyna ją wyręczać w obowiązkach, zmienia zachowanie w stosunku co do niej, unika trudnych tematów. Obchodzi się z chorym “jak z jajkiem”. Ważne by bliskie osoby nauczyły się jak komunikować się z chorym i wiedziały czego unikać w rozmowie. Zdania takie jak: “ Weź się w garść!”, “ Inni mają gorzej!”, “Wyjdź do ludzi!” , “Nudzi ci się to masz czas na takie myśli, rusz się!”, “Uśmiechnij się!” itp. wywołują odwrotny efekt. Pacjent może odczuwać presję, czuć się inny, bezsilny, mieć poczucie winy, że nie jest w stanie zaspokoić oczekiwań bliskich. Rodzina powinna zachęcać by chory uczestniczył w życiu rodzinnym, podkreślić jej znaczenie w systemie.

8. „Kiedy zaczyna się depresja?”

Depresję diagnozuje się, gdy jej objawy trwają co najmniej 2 tygodnie. Nie zawsze sami pacjenci rozumieją co się z nimi dzieje. Nie każdy stan obniżonego nastroju można uznać za depresję, jednak gdy wiąże się on z cierpieniem emocjonalnym i utrudnia codzienne funkcjonowanie, warto zacząć się mocniej sobie przyglądać. Długo utrzymujące się zmiany w funkcjonowaniu powinny zapalić czerwoną lampkę.

Objawy depresji:

Objawy afektywne – łączące się z zaburzeniami nastroju:

– przygnębienie;

– uporczywy smutek;

– obniżony nastrój ( z ewentualną płaczliwością);

– poczucie bezradności;

– utrata zainteresowań

– zobojętnienie;

– nie odczuwanie radości;

– anhedonia (nie odczuwanie przyjemności).

Objawy poznawcze – łączące się z zaburzeniami myślenia:

– negatywne myślenie o sobie, otoczeniu i przyszłości;

– krytycyzm wobec własnych czynów i cech (niska samoocena);

– poczucie winy

– poczucie beznadziei, które może doprowadzić do myśli samobójczych;

– pogorszenie koncentracji uwagi oraz pamięci

Objawy behawioralne – łączące się z zachowaniem:

– wycofanie z aktywności społecznej;

– ograniczanie zachowań dla siebie typowych;

– pozostawanie w łóżku;

– zmiany w poruszaniu się (spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe);

– mówienie monotonnym głosem, nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego.

Objawy somatyczne – związane z funkcjonowaniem fizycznym:

– deficyt energii oraz męczliwość

– apatia

– zaburzenia snu (np. wybudzanie się na długo przed zaplanowaną porą i niemożność ponownego zaśnięcia, bezsenność, nadmierna senność)

– zaburzenia apetytu (nadmierny apetyt-przybieranie na wadze, osłabienie apetytu-utrata masy ciała)

Zaburzenia depresyjne rozpoznaje się u osób, u których występuje co najmniej 5 z wyżej wymienionych objawów, występują one przez większość dnia, praktycznie codziennie.

9. “Kiedy mówimy o ciężkim nasileniu depresji?”

Ciężka depresja to najwyższy poziom nasilenia tej choroby. Występuje ona wtedy gdy jej objawy depresji powodują cierpienie psychiczne, które destabilizuje funkcjonowanie pacjenta. Mówimy tu o stanie, który zupełnie uniemożliwia normalne funkcjonowanie osoby chorej i wpływa na wszystkie aspekty jej życia. Pacjenci nie są w stanie wykonywać nawet podstawowych czynności. Choroba wyklucza ich z życia rodzinnego i zawodowego. Pojawiają się objawy dodatkowe depresji tj. myśli samobójcze, samookaleczanie się, zaburzenia snu, zahamowanie łaknienia, lęki lub niepokój, poczucie winy, niska samoocena, silne poczucie bezwartościowości i bezcelowości.

10. “Czy depresja może odejść (czy można ją leczyć)?”, “Czy depresja może wrócić? “

Z depresją można i powinno się walczyć. Jest to choroba a choroby można wyleczyć. W przypadku depresji nie zawsze jest to łatwe, ale istnieje szereg metod i specjalistów, którzy mogą pomóc w tej walce. Przy pierwszych objawach warto zgłosić się do psychologa, czasami potrzebna jest dwutorowo konsultacja z psychiatrą i wprowadzenie farmakoterapii. W stanach ciężkich, najlepiej jest zgłosić się do szpitala na oddział psychiatryczny by dostać właściwą pomoc. W takich placówkach, obserwuje się pacjenta na co dzień, dobiera odpowiednie leki, jest to miejsce bezpieczne dla chorego, gdzie jest się pod stałą opieką i nadzorem. Niestety depresja jest chorobą nawracającą. Jak opisuje Forum Przeciw Depresji, aż 75 % pacjentów zachoruje ponownie w ciągu 2 lat od poprzedniego epizodu. Brzmi to niepokojąco, ale aby zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby należy ściśle trzymać się zaleceń psychiatry oraz psychologa. Warto również kontynuować leczenie przez co najmniej 6 miesięcy i dłużej.

Leczenie depresji:

W przypadku depresji o łagodnym nasileniu:

Najskuteczniejszą formą jest skontaktowanie się z psychologiem, dobrze sprawdza się terapia CTB (poznawczo-behawioralna). Niektórym pomoże uczestnictwo w spotkaniach grup wsparcia lub zapoznanie się z poradnikami samopomocowymi. W stanie łagodnej depresji rzadko przepisywane są leki, wyjątkiem mogą być choroby współistniejące lub brak zmian w samopoczuciu i funkcjonowaniu pacjenta mimo podjętych działań terapeutycznych.

W przypadku depresji o nasileniu umiarkowanym oraz ciężkim: W przypadku nasilonych objawów depresji zalecane jest połączenie terapii z farmakologią. Pacjentom przepisywane są leki przeciwdepresyjne, które nadal owiane są złą sławą. Ważne jest aby pamiętać, że by zauważyć działanie leków trzeba brać je regularnie a efekty powinny pojawić się po około 2-3 tygodniach. Przerwy w przyjmowaniu leków mogą zmniejszyć skuteczność ich działania. Badania wskazują, że leki przeciwdepresyjne pozytywnie wpływają na samopoczucie, jakość i ilość snu, ilość energii w ciągu dnia, pomagają w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami. Oceny skuteczności danego leku/ leków dokonuje się po ok. 4-8 tygodniach leczenia, gdy widać poprawę należy kontynuować farmakoterapię przez 6-12 miesięcy do uzyskania pełnej poprawy. Nie należy odstawiać leków zbyt szybko by uniknąć ryzyka nawrotów objawów depresyjnych. Działanie leków i ich wpływ na funkcjonowanie pacjenta powinno się skonsultować z psychiatrą, który może zmieniać dawki leków według potrzeb i zaobserwowanych zmian w samopoczuciu pacjenta. Leki przeciwdepresyjne często mają również działanie przeciwlękowe. Farmakoterapia depresji wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, natomiast zazwyczaj są one łagodne i najczęściej pojawiają się one na samym początku leczenia. Prawidłowo dobrane leki nie powinny “otumaniać”, natomiast niektóre leki z tej grupy mogą wpływać na zdolność do obsługi prowadzenia pojazdów. Innym niekorzystnym skutkiem brania leków mogą być wahania wagi lub spadek libido. Mimo tych możliwych skutków ubocznych działania leków przeciwdepresyjnych, zauważalna jest większa ilość pozytywów niż negatywów wynikających z przyjmowania regularnej farmakologii.

Inne formy leczenia depresji W łagodnej i umiarkowanej depresji zalecana może być aktywizacja ruchowa, oczywiście w zakresie możliwym dla pacjenta. Nie powinno się jednak stawiać pacjentom za dużych wymagań i planować zbyt intensywnych treningów, gdyż mogą zdarzyć się dni, w których nie będą w stanie podołać nowym zajęciom co może prowadzić do pogorszenia samopoczucia i frustracji. U osób, które odczuwają nasilenie swoich objawów w okresach zimowych (depresja sezonowa) wskazana może być fototerapia. To bezpieczna forma leczenia zaburzeń depresyjnych bez zażywania leków. Fototerapia polega na codziennym naświetlaniu specjalistyczną lampą.

11. “czy depresja powoduje ból w klatce piersiowej?”

Z doświadczenia pacjentów wynika, że np. podczas napadów silnego płaczu,odczuwają oni ból lub ucisk w klatce piersiowej. Ten ból może mieć również charakter przewlekły lub przychodzić nagle i być bardzo ostry. Wiąże się to z ogromnym bólem psychicznym. Nerwobóle, ponieważ o tym mowa, mogą występować w trakcie ciężkiego, obciążającego emocjonalnie zdarzenia, po takim zdarzeniu lub mogą się utrzymywać. W depresji ból emocjonalny może powodować ból fizyczny. Warto pamiętać, że to jasny sygnał, żeby udać się po odpowiednią pomoc.

12. “czy depresja może powodować przybieranie na wadze?”

Jednym z objawów depresji mogą być zaburzenia odżywiania. Zaburzenia te mogą powodować przybieranie na wadze lub jej utratę. Zaburzenia odżywiania mogę również powodować depresje i ten stan może być wtórny. Jeżeli mówimy o osobach chorujących na depresję, które przybierają na wadze, stan obniżonego nastroju może prowadzić do objadania się lub do jedzenia produktów, które nie są zdrowe.

Zaburzenia odżywiania:

anoreksja
bulimia
zespół kompulsywnego objadania się

Współistnienie zaburzeń odżywiania i zaburzeń depresyjnych często idzie w parze. Wiąże się z silnym przeżywaniem emocji takich jak: stres, czy niska samoocena. Zespół kompulsywnego objadania się, zazwyczaj prowadzi do przyrostu wagi. Jedzenie jest przymusem, który ma na celu obniżenie napięcia emocjonalnego. Jedzenie ma na celu przynieść ulgę, jednak ulga ta jest odczuwana jedynie przez chwilę. Niedługo po jedzeniu, chory odczuwa poczucie winy i obrzydzenie do samego siebie. To początek błędnego koła, które w rezultacie jeszcze bardziej obniża już zachwiane poczucie własnej wartości.

13. “Depresja, w której nie mogę się ruszyć i nic nie czuje”

Stanem, w którym osoba może odczuwać brak motywacji, ogólną apatię oraz brak woli i chęci do działania jest abulia. Abulia jest objawem klinicznym, który może występować w przebiegu wielu chorób psychicznych w tym w depresji. Brak chęci może się pojawić nawet w prostych czynnościach jak np. zmiana pozycji ciała podczas siedzenia. Osoby zmagające się z abulią mogą odczuwać brak motywacji do wychodzenia z domu, nawiązywaniu kontaktów społecznych i do jakiejkolwiek reakcji. Objawami abuli może być spowolnienie psychoruchowe, zobojętnienie emocjonalne, trudności w podejmowaniu decyzji.

14. “Jak rozpoznać początki depresji?”

Objawy depresji:

Objawy afektywne – łączące się z zaburzeniami nastroju:

– przygnębienie;

– uporczywy smutek;

– obniżony nastrój ( z ewentualną płaczliwością);

– poczucie bezradności;

– utrata zainteresowań

– zobojętnienie;

– nie odczuwanie radości;

– anhedonia (nie odczuwanie przyjemności).

Objawy poznawcze – łączące się z zaburzeniami myślenia:

– negatywne myślenie o sobie, otoczeniu i przyszłości;

– krytycyzm wobec własnych czynów i cech (niska samoocena);

– poczucie winy

– poczucie beznadziei, które może doprowadzić do myśli samobójczych;

– pogorszenie koncentracji uwagi oraz pamięci

Objawy behawioralne – łączące się z zachowaniem:

– wycofanie z aktywności społecznej;

– ograniczanie zachowań dla siebie typowych;

– pozostawanie w łóżku;

– zmiany w poruszaniu się (spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe);

– mówienie monotonnym głosem, nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego.

Objawy somatyczne – związane z funkcjonowaniem fizycznym:

– deficyt energii oraz męczliwość

– apatia

– zaburzenia snu (np. wybudzanie się na długo przed zaplanowaną porą i niemożność ponownego zaśnięcia, bezsenność, nadmierna senność)

– zaburzenia apetytu (nadmierny apetyt-przybieranie na wadze, osłabienie apetytu-utrata masy ciała)

Zaburzenia depresyjne rozpoznaje się u osób, u których występuje co najmniej 5 z wyżej wymienionych objawów, występują one przez większość dnia, praktycznie codziennie.

15. “Skąd bierze się depresja, przyczyny?”

Wyróżnia się 3 przyczyny depresji, które mogą współistnieć ze sobą oraz być od siebie zależne:

Biologiczne- genetyczne i zależne od działania w mózgu neuroprzekaźników.Zależne również od występowania niektórych chorób lub ogólnego stanu zdrowia

Psychologiczne- uzależnione od występowania zdarzeń stresujących, które często się powtarzają, związane z niedostosowanymi sposobami radzenia sobie ze stresem, obciążenia związane z trudnymi relacjami.

Społeczne i kulturowe- trudności z wchodzeniem w role społeczne, osamotnienie, brak wsparcia społecznego, bezrobocie lub zbyt duże obciążenie pracą, ubóstwo itp.

16. “Gdzie może szukać pomocy osoba zmagająca się z depresją?”

Z osobami zmagającymi się z depresją pracują psychiatrzy, terapeuci i psychologowie. W stanach ciężkich, zagrażających życiu i zdrowiu pacjenta, wymagana jest hospitalizacja. Specjalistów można znaleźć w poradniach publicznych pracujących dla NFZ lub w fundacjach i poradniach prywatnych oraz ośrodkach interwencji kryzysowej. Wielu specjalistów pracuje prywatnie, ma własne gabinety i można się z nimi umówić bezpośrednio na wizytę.

17. “Dlaczego ktoś choruje na depresję?”

Wyróżnia się 3 przyczyny depresji, które mogą współistnieć ze sobą oraz być od siebie zależne:

Biologiczne- genetyczne i zależne od działania w mózgu neuroprzekaźników. Zależne również od występowania niektórych chorób lub ogólnego stanu zdrowia

Psychologiczne- uzależnione od występowania zdarzeń stresujących, które często się powtarzają, związane z niedostosowanymi sposobami radzenia sobie ze stresem, obciążenia związane z trudnymi relacjami.

Społeczne i kulturowe- trudności z wchodzeniem w role społeczne, osamotnienie, brak wsparcia społecznego, bezrobocie lub zbyt duże obciążenie pracą, ubóstwo itp.

18. „Dlaczego powinno się traktować depresję poważnie/dlaczego jest niebezpieczna/ dlaczego to problem?”

Depresja to zaburzenie psychiczne, które może występować u osób w różnym wieku. Jest to choroba psychiczna, która powoduje ogromne cierpienie i problemy z codziennym funkcjonowaniem. Statystyki wskazują, że depresja jest jednym z najczęściej wskazywanych powodów popełniania prób samobójczych i samookaleczania się. Depresja to choroba śmiertelna.

19. “Dlaczego depresja jest często mylona z demencją?”

U osób starszych rzadko mówi się o depresji, społeczeństwo uznaje za normalne to, że w tym okresie seniorzy stają się bardziej przygnębieni, częściej mówią o śmierci, krócej śpią, nie są już tak aktywni jak kiedyś. Zmiany w zachowaniu seniorów jak apatia, utrata koncentracji i spowolnienie psychoruchowe, mogą być odbierane jako początki choroby otępiennej, która kojarzy się z procesem starzenia. Depresja w tym wieku jest niebezpieczna, stan pogarsza społeczna izolacja, utrata bliskich, pogarszający się stan zdrowia oraz niższe zarobki wynikające z przejścia na emeryturę. Seniorzy często mają myśli samobójcze i próbują odebrać sobie życie. Na co warto zwrócić uwagę: izolacja od rodziny, odmawianie spotkań, ogólne przygnębienie i brak chęci do życia. Warto namawiać seniorów do aktywności, zapisywania się na zajęcia dla osób w starszym wieku, rodzina może odegrać tu dużą rolę, poprzez częste spędzanie czasu z bliskimi w podeszłym wieku, pokazywaniu im, że nadal są ważni i przydatni w systemie rodzinnym.

20. “Dlaczego depresja sprawia, że czuję się zmęczony?”

Na ogólny stan zmęczenia w depresji wpływa kilka czynników. Zmęczenie psychiczne potęgowane jest przez natrętne, automatyczne myśli, które często nie pozwalają zasnąć czy się skupić. Są one przygnębiające, negatywne i dołujące. Myśli te utrudniają podejmowanie codziennych decyzji, co samo w sobie może być męczące i obarczone dużym lękiem. Jednym z najbardziej widocznych objawów depresji jest obniżony nastrój i związana z tym płaczliwość. Energia wykorzystana na płacz i przewlekłe odczuwanie smutku, może wywoływać bóle głowy a w konsekwencji zmęczenie. Odczuwanie zmęczenia wśród osób chorujących na depresję jest jednym z najczęściej występujących objawów. Choroba ta powoduje brak energii, męczliwość, utrudnia sen i zaburza apetyt.

21. “Dlaczego coraz więcej osób choruje na depresję?”

Zauważam dwa czynniki, które wydają się być najprawdopodobniejszymi odpowiedziami na to pytanie: Pierwszym jest fakt coraz większej świadomości społeczeństwa na temat tej choroby oraz coraz większa akceptacja i empatia wobec osób zmagających się z tym zaburzeniem. Za tą świadomością idzie większa odwaga chorych, by prosić o pomoc i by nie wstydzić się swojego stanu. W społeczeństwie depresja przestaje być tematem tabu. Częściej porusza się również temat depresji wśród mężczyzn, co może przyczyniać się do ich wizyt w gabinetach specjalistycznych. Tak więc, może nie odpowiada to na pytanie, dlaczego coraz więcej osób choruje, ale dlaczego coraz więcej osób zmagających się z depresją decyduje się zgłosić do specjalisty . Nie jest wykluczone, że kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu mniej osób chorowało na zaburzenia depresyjne, natomiast na pewno mniej osób chciało się do tego przyznać. Innym zauważonym przeze mnie czynnikiem jest wysoki poziom stresu, który towarzyszy osobom w różnym wieku i na różnych stanowiskach pracy. Presja pojawia się już wśród dzieci i młodzieży, które rywalizują ze sobą w szkole, oceniają siebie wzajemnie, publikują ośmieszające wypowiedzi na mediach społecznościowych. Takie zachowania przyczyniają się do budowania niskiego poczucia własnej wartości. Młodzi ludzie dorastają z przekonaniem, że są niewystarczający, ich samoocena jest niska i to zostaje z nimi gdy wchodzą w dorosłe życie. Wśród osób dorosłych, pracujących, pojawia się częściej, niż to miało miejsce kilkadziesiąt lat wstecz,presja związana z gonitwą za karierą. Dążenie do wypadania dobrze w oczach przełożonych na spotkaniach ewaluacyjnych, pięcie się na szczyt. Tę walkę o osiągnięcie sukcesu w pracy nie zawsze jest łatwo połączyć z życiem prywatnym i rodziną. Osiągnięcie życiowego balansu może wymagać kompromisów a nawet rezygnacji z czegoś ważnego. Podejmowanie trudnych życiowych decyzji wywołuje duży stres. Ostatnie lata sprawiły, że część osób straciła pracę lub czuje widmo jej utraty, co wywołuje lęk i niepewność przyszłości.

22. “jaka depresja nie jest zaburzeniami nastroju?”

Nie zawsze złe samopoczucie musi oznaczać depresję. Naturalnym jest odczuwanie obniżonego nastroju, smutku, przygnębienia czy żalu w trudnych sytuacjach życiowych. O depresji mówimy gdy ten stan utrzymuje się co najmniej 2 tygodnie i pacjent odczuwa codziennie cierpienie oraz trudności w funkcjonowaniu. Długotrwały Stan przygnębienie może wynikać z niedostosowanych sposobów radzenia sobie ze stresem i uczuciami. Depresja jest zaburzeniem nastroju. W zaburzeniach depresyjnych dużą rolę odgrywają krytyczne myśli, które wpływają na samoocenę chorego oraz postrzeganie świata.

23. “Który rodzaj depresji jest gorszy?”

Rodzajów depresji jest wiele, przyjmuje się różne kryteria jej różnicowania. Należy pamiętać, że depresja z definicji to stan powodujący u chorego cierpienie psychiczne i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Trudności w funkcjonowaniu zależne są od nasilenia objawów depresji. Możemy wyróżnić 4 stopnie nasilenia depresji:

Depresja podprogowa (subkliniczna)-by zdiagnozować depresję u pacjenta musi wystąpić minimum 5 objawów charakterystycznych dla tego zaburzenia, przy depresji podprogowej tych objawów jest mniej, natomiast są one również bardzo uciążliwe dla chorego i wywołują cierpienie.

Depresja łagodna– funkcjonowanie pacjenta upośledzone jest w niewielkim stopniu

Depresja umiarkowana– w tym stanie ilość objawów depresji jest większa niż 5. Wpływają one w umiarkowany sposób na funkcjonowanie chorego.

Depresja ciężka– występuje wiele objawów depresji, są one bardzo silne, bardzo wpływają na funkcjonowanie pacjenta, powodują cierpienie.

24. “którą mam depresję/jaki rodzaj?” – rodzaje depresji

Typów depresji możemy wyróżnić kilka w zależności od przyjętego kryterium. Kryteria podziału to np. rodzaj zaburzeń afektywnych, patogeneza schorzenia, rodzaj depresji występujący w różnych okolicznościach czy okresach życia.

Depresja w zaburzeniach afektywnych:

Czasem stany obniżonego nastroju mogą przeplatać się ze stanami nadmiernego pobudzenia, podwyższonego poziomu energii, kreatywności a nawet wzmożonym popędem seksualnym ze zmniejszoną potrzebą snu (np. hipomania lub mania). Mówimy wtedy o depresji w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Okresy lepszego nastroju bywają dyskretne i krótkotrwałe, ale ważne by ten rodzaj zaburzenia został prawidłowo zdiagnozowany, ponieważ leczy się go w inny sposób niż zaburzenia afektywne jednobiegunowe, czyli depresję w której stan depresyjny jest dominujący. Okresy podwyższonego nastroju mogą być bardzo intensywne (mania), pacjent może być impulsywny, nadaktywny, mieć mnóstwo energii i odczuwać potrzebę wyrażania siebie w sposób kreatywny. W tym stanie pacjenci często działają ryzykownie i lekkomyślnie, mogą podejmować działania destrukcyjne jak np. chodzenie do kasyn, nawiązywanie przgodnych relacji. Łagodniejszą formą mani jest hipomania, w tym stanie objawy są mniej intensywne. Pacjenci czują, że ich nastrój jest bardziej pozytywny, mają więcej energii, ale rzadko prowadzi to do niebezpiecznych zachowań czy konfliktów.

Gdy przyjmiemy za kryterium podziału patogenezę schorzenia, możemy wyróżnić depresję endogenną oraz egzogenną.

Depresja egzogenna , nazywana również reaktywną, czyli reakcja na trudne zewnętrzne sytuacja życiowe. Może powodować ją np. strata bliskiej osoby, wypadek, nadmierna presja szkole/pracy, bycie w toksycznej relacji i wiele innych. W porównaniu do innych rodzajów depresji, może przebiegać dość łagodnie, natomiast trzeba pamiętać, że nadal jest to choroba i nie powinno się jej lekceważyć.

Możemy wyróżnić również typy depresji, które występują w specyficznych okolicznościach czy okresach życia. Tych rodzajów jest wiele np. depresja hipochondryczna, depresja melancholijna, urojeniowa i wiele innych. Pewne typy depresji pojawiają się zazwyczaj w określonym wieku lub etapie życia człowieka, inne specyficzne objawy depresji możemy zaobserwować u najmłodszych pacjentów a inne u seniorów, chociaż wiele z nich jest bardzo podobnych. Czasami zmiany życiowe, które na pozór wydają się pozytywne mogą wzmagać poziom stresu, wzbudzać lęk i doprowadzać do zaburzeń nastroju.

25. „Jak wygląda osoba chora na depresje?”

Twarzy depresji jest wiele. Stereotypy każą nam wyobrażać sobie osobę pogrążoną w depresji jako zaniedbaną, zmęczoną, smutną, nie dbającą o swój wizerunek oraz higienę. Widzimy na jej twarzy napuchnięte od płaczu oczy i przekrwiony z tego powodu nos. Oczywiście, jest w tym sporo prawdy. Osoby odczuwające ogromne cierpienie wynikające z choroby mogą częściej płakać, być zmęczone, mieć poczucie bezsensu, co może przyczyniać się do zaprzestania dbania o siebie. Częstym objawem depresji jest również zmiana w sposobie poruszania się lub nawet tonu głosu. Chory może mieć wolniejsze ruchy, nie utrzymywać kontaktu wzrokowego oraz mówić monotonnym głosem. Bywają natomiast osoby stosunkowo dobrze funkcjonujące z depresją. Są to osoby, które potrafią na co dzień ukrywać swój stan, zakładają maskę uśmiechniętych, czasem wiesiołkowatych. Odnoszą w pracy sukcesy, uciekają wręcz w pracę, mają ułożone włosy i dopasowane do sytuacji ubranie a mimo to bardzo cierpią. U młodzieży widać najlepiej te różne oblicza depresji, gdyż na tym etapie życia depresja może być bardziej buntownicza, agresywna, ale też chory może odczuwać dość dużą huśtawkę nastroju. Ten obraz nie kojarzy się raczej z panującym stereotypem. Zdarza się że depresja wygląda inaczej w przypadku mężczyzn. Przejawia się zazwyczaj w innych zachowaniach niż u kobiet jak np. ucieczka w używki, hazard, pracę. Więcej o męskiej depresji znajdziesz tutaj: https://nzoz-pomost.pl/kompendium/meska-depresja/

26. „Jak czuje się osoba chora na depresje?”

Najczęstsze objawy afektywne u osób z depresją to:

– przygnębienie;

– uporczywy smutek;

– obniżony nastrój ( z ewentualną płaczliwością);

– poczucie bezradności;

– utrata zainteresowań

– zobojętnienie;

– nie odczuwanie radości;

– anhedonia (nieodczuwanie przyjemności).

Dodatkowo pacjenci odczuwają również trudności związane z objawami poznawczymi tej choroby:

– negatywne myślenie o sobie, otoczeniu i przyszłości;

– krytycyzm wobec własnych czynów i cech (niska samoocena);

– poczucie winy

– poczucie beznadziei, które może doprowadzić do myśli samobójczych;

– pogorszenie koncentracji uwagi oraz pamięci

27. „czym jest depresja?”

Depresja to choroba psychiczna, która charakteryzuje się ogólnym przygnębieniem, brakiem sił i motywacji oraz apatią. W zaburzeniach depresyjnych dużą rolę odgrywają krytyczne myśli, które wpływają na samoocenę chorego oraz postrzeganie świata. Typów depresji możemy wyróżnić kilka w zależności od przyjętego kryterium. Kryteria podziału to np. rodzaj zaburzeń afektywnych, patogeneza schorzenia, rodzaj depresji występujący w różnych okolicznościach czy okresach życia. Badacze zauważyli, że myśli są nie tylko symptomem depresji, lecz także jednym z czynników, które podtrzymują ten stan. Depresja spowodowana jest przez automatyczne myśli, (myśli automatyczne-pojawiają się jako słowa lub obrazy, są natychmiastową reakcja na sytuację. Często wyrażają negatywną opinie o innych lub o nas samych oraz nasze obawy) dysfunkcyjne przekonania i negatywne samookreślenia. Podstawą modelu depresji Becka jest tzw. poznawcza triada depresyjna.

Pojęcie to oznacza występowanie negatywnych myśli w trzech obszarach:

– myślenie o sobie,

– myślenie o świecie,

– myślenie o przyszłości

Osoba w depresji może mieć myśli: „do niczego się nie nadaję, nic mi nie wychodzi” oraz „nic dobrego już mnie nie spotka”. Beck zauważył również, że tak sformułowanym myślom towarzyszy tendencja do wyróżniania tylko określonych wybiórczo aspektów sytuacji ignorując jednocześnie inne.

28. „czym jest depresja młodzieńcza?”

Depresja młodzieńcza jest chorobą psychiczną kojarzoną najczęściej ze stanami smutku i przygnębienia, natomiast ma ona znacznie bogatszy wachlarz objawów. Trudno się ją diagnozuje, czasem bliscy mylą depresję młodzieńczą z nastoletnim buntem. Choroba ta ma wiele postaci, co wskazuje jak wiele twarzy przybiera:

Postać apatyczno-abuliczna, w której chory odczuwa pustkę i nudę, nic go nie cieszy i nie interesuje, godzinami przesiaduje w pokoju i słucha muzyki, patrzy w ściany. NUdę próbuje przerwać przez odurzanie się czy destruktywne zachowania.
Postać buntownicza, naładowana gniewem i agresją. Wyładowanie agresji na zewnątrz dokonuje się w formie gwałtownych reakcji lub cichej agresji np. złośliwość. W przypadkach, gdy chory nie może wyładować agresji na zewnątrz, zmienia się ona w agresje ukierunkowaną do wewnątrz. Chory może uciekać się do samookaleczenia, prób samobójczych, popaść w alkoholizm, narkomanię.
Postać rezygnacyjna, w której przeważa lęk przed przyszłością i przewidywanie niepowodzeń. Chory może odczuwać bezradność, mieć niską samoocenę, to sprawia, że jego aktywność ogranicza się do minimum.
Postać labilna, charakteryzująca się dużą chwiejnością nastroju, od chandry po radość

29. „jak wygląda depresja u osób w podeszłym wieku?”

Depresja u osób w podeszłym wieku wygląda dość podobnie jak depresja u osób młodszych. Często jest ona jednak bagatelizowana, nie rozpoznawana. Społeczeństwo przyjmuje, że starsi mogą wycofywać się z życia i kontaktów międzyludzkich ze względu na swoje schorzenia, że z racji na wiek mogą być bardziej ospali i smutni. Społeczeństwo również postrzega ich utratę pamięci, problemy z koncentracją lub nawet zaburzenia snu i odżywiania jako coś nieuniknionego z racji na wiek. Depresja w starszym wieku jest bardzo niebezpieczna, gdyż wśród seniorów jest duży odsetek myśli i prób samobójczych. Warto zwracać uwagę na takie zmiany w zachowaniu jak: izolacja od rodziny i bliskich, apatia, anhedonia, odmawianie spotkań oraz wyjść z domu.

30. „jakie są testy na diagnozowanie depresji?”

Testów diagnostycznych jest wiele, ale wśród badaczy nurtu poznawczo-behawioralnego, najpopularniejsze są testy stworzone przez Becka i Hamiltona:

mierzące nasilenie przeżyć depresyjnych (np. Skala depresji Hamiltona HRSD, Skala Becka)
mierzące występowanie stanu pozwalającego na przedstawienie diagnozy

Skala depresji Becka oraz Skala depresji Hamiltona to jedne z najbardziej znanych narzędzi, mierzących nasilenie tej choroby. Skala Becka jest pierwszym poznawczym modelem tej jednostki chorobowej. Oba te testy służą do samodzielnego, przesiewowego rozpoznania u siebie objawów depresji.

31. „jaka jest definicja depresji?”

Pojęcie to oznacza występowanie negatywnych myśli w trzech obszarach:

– myślenie o sobie,

– myślenie o świecie,

– myślenie o przyszłości

Objawy depresji:

Objawy afektywne depresji – związane z zaburzeniami nastroju:

– przygnębienie;

– smutek;

– obniżony nastrój;

– poczucie pustki i bezradności;

– utrata zainteresowań

– zobojętnienie;

– nie odczuwanie radości;

– utrata zadowolenia.

Objawy poznawcze – związane z zaburzeniami myślenia:

– negatywne myślenie o sobie, otoczeniu i przyszłości;

– krytycyzm wobec siebie i swoich zachowań (niska samoocena);

– poczucie winy i beznadziei;

– rozpacz, która może doprowadzić do myśli samobójczych;

– pogorszenie koncentracji uwagi, trudności w podejmowaniu decyzji i funkcjonowanie pamięci.

Objawy behawioralne – związane z zachowaniem:

– wycofanie z aktywności społecznej;

– ograniczanie zachowań dla siebie typowych;

– pozostawanie w łóżku;

– zmiany w poruszaniu się (spowolnienie albo pobudzenie psychoruchowe);

-nie dbanie o siebie (wygląd, higienę)

– mówienie monotonnym głosem, nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego.

Objawy somatyczne – związane z funkcjonowaniem fizycznym:

– niski poziom energii

– apatia, ociężałość ruchów;

– bezsenność lub nadmierna senność;

– zaburzenia rytmu okołodobowego (budzenie się w nocy lub nad ranem, problem z ponownym zaśnięciem )

– zwiększony apetyt i przybieranie na wadze lub zmniejszony apetyt i utrata masy ciała

32. „jakie są statystyki dotyczące depresji?”

Badania wskazują, że zaburzenia depresyjne w Polsce diagnozuje się u ok. 2% dzieci w wieku 6-12 lat (u chłopców i dziewczynek statystyki są podobne). U nastolatków (wiek 13-17 lat) ten odsetek jest znacznie wyższy i wynosi ok. 19-32 %. W tej grupie dwukrotnie częściej na depresję cierpią dziewczynki. Z roku na rok wzrasta również liczba prób samobójczych. W roku 2022 odnotowano 814 takich zdarzeń, natomiast w roku 2022 był to już 2031 prób. Samobójstwa zwykle są popełniane przez chłopców, natomiast dziewczynki częściej mają myśli samobójcze i dokonują samouszkodzeń ciała. Wśród osób dorosłych, częściej diagnozowane są kobiety, trudno jest tu ustalić czy nie wynika to z faktu, że mężczyźni rzadziej przyznają się do problemów psychicznych. Ze strony gov.pl, z artykułu z 2021 roku możemy dowiedzieć, się, że zachorowalność roczna u osób dorosłych wynosi 6-12 proc., a u osób w wieku podeszłym jest wyższa i sięga nawet ponad 15 proc. Strona podaje, że około 30-50 proc. osób cierpiało chociaż raz w życiu na zaburzenia depresyjne.