Rodzaje depresji oraz nasilenie objawów depresji w różnym wieku

Typów depresji możemy wyróżnić kilka w zależności od przyjętego kryterium. Kryteria podziału to np. rodzaj zaburzeń afektywnych, patogeneza schorzenia, rodzaj depresji występujący w różnych okolicznościach czy okresach życia. W poniższym tekście skupimy się na kilku z nich.

Depresja w zaburzeniach afektywnych:

Czasem stany obniżonego nastroju mogą przeplatać się ze stanami nadmiernego pobudzenia, podwyższonego poziomu energii, kreatywności a nawet wzmożonym popędem seksualnym ze zmniejszoną potrzebą snu (np. hipomania lub mania). Mówimy wtedy o depresji w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Okresy lepszego nastroju bywają dyskretne i krótkotrwałe, ale ważne by ten rodzaj zaburzenia został prawidłowo zdiagnozowany, ponieważ leczy się go w inny sposób niż zaburzenia afektywne jednobiegunowe, czyli depresję w której stan depresyjny jest dominujący. Okresy podwyższonego nastroju mogą być bardzo intensywne (mania), pacjent może być impulsywny, nadaktywny, mieć mnóstwo energii i odczuwać potrzebę wyrażania siebie w sposób kreatywny. W tym stanie pacjenci często działają ryzykownie i lekkomyślnie, mogą podejmować działania destrukcyjne jak np. chodzenie do kasyn, nawiązywanie przygodnych relacji. Łagodniejszą formą mani jest hipomania, w tym stanie objawy są mniej intensywne. Pacjenci czują, że ich nastrój jest bardziej pozytywny, mają więcej energii, ale rzadko prowadzi to do niebezpiecznych zachowań czy konfliktów.

Gdy przyjmiemy za kryterium podziału patogenezę schorzenia, możemy wyróżnić depresję endogenną oraz egzogenną.

Pierwsza z nich (endogenna) spowodowana jest za niskim poziomem neuroprzekaźników, które odpowiadają za dobry nastrój czyli: serotoniny, dopaminy i noradrenaliny. Depresja endogenna jest uwarunkowana biologicznie i może trwać wiele lat. Objawy potrafią być bardzo silne i powodować duże cierpienie u pacjenta, najczęściej najlepszą formą leczenia jest hospitalizacja i wprowadzenie farmakologii.

Depresja egzogenna, nazywana również reaktywną, czyli reakcja na trudne zewnętrzne sytuacja życiowe. Może powodować ją np. strata bliskiej osoby, wypadek, nadmierna presja w szkole/pracy, bycie w toksycznej relacji i wiele innych. W porównaniu do innych rodzajów depresji, może przebiegać dość łagodnie, natomiast trzeba pamiętać, że nadal jest to choroba i nie powinno się jej lekceważyć.

Możemy wyróżnić również typy depresji, które występują w specyficznych okolicznościach czy okresach życia. Tych rodzajów jest wiele np. depresja hipochondryczna, depresja melancholijna, urojeniowa i wiele innych.

Pewne typy depresji pojawiają się zazwyczaj w określonym wieku lub etapie życia człowieka, inne specyficzne objawy depresji możemy zaobserwować u najmłodszych pacjentów a inne u seniorów, chociaż wiele z nich jest bardzo podobnych.

Czasami zmiany życiowe, które na pozór wydają się pozytywne mogą wzmagać poziom stresu, wzbudzać lęk i doprowadzać do zaburzeń nastroju.

CHARAKTERYSTYKA DEPRESJI I JEJ OBJAWÓW W RÓŻNYCH ETAPACH ŻYCIA

• DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I WCZESNOSZKOLNYM

Coraz więcej młodych pacjentów zgłasza się z rodzicami do poradni, nieraz rodzina nie ma świadomości, że tak małe dzieci mogą się już zmagać ze stanami depresyjnymi. Przyczyn może być wiele, w grupie ryzyka są dzieci wychowujące się w złych warunkach, dzieci, które przeszły traumę np. wykorzystanie seksualne, których rodzice się rozwodzą lub są w separacji. Inną grupą czynników ryzyka są deficyty poznawcze u dzieci jak np. problemy z pisaniem i czytaniem, trudność w przystosowaniu się do warunków szkolnych bądź ADHD.

Szacuje się, że około 1% dzieci cierpi z powodu depresji. Na co warto zwrócić szczególną uwagę: brak chęci do kontaktów z rówieśnikami, brak zainteresowania rzeczami, które wcześniej sprawiały dziecku radość, apatia, drażliwość, objawy somatyczne: bóle głowy, brzucha, brak apetytu.

• DEPRESJA U MŁODZIEŻY

Wiek dorastania to okres zmian hormonalnych, budowania przynależności i pozycji w grupie, wiek w którym od młodego człowieka zaczyna się więcej oczekiwać w życiu prywatnym oraz w szkole.

To też okres, w którym nastolatek zaczyna myśleć o swojej przyszłości, wyborze kolejnej szkoły, pracy, pojawiają się pierwsze związki intymne. W okresie wchodzenia w dorosłość młody człowiek często poznaje swoją seksualność i zmaga się z presją rówieśników. Te wszystkie czynniki mogą prowadzić do wysokiego poziomu stresu, do zaburzeń nastroju i stanów depresyjnych.

Objawy depresji u młodzieży są typowe dla depresji i bardzo zbliżone do objawów depresji u dorosłych, charakteryzują się: smutkiem, poczuciem beznadziei, negatywną oceną samego siebie, zmniejszeniem lub zwiększeniem apetytu ( w tym wieku często u nastolatków rozpoczynają się zaburzenia odżywiania jak bulimia czy anoreksja). Młodzi ludzie wycofują się z życia towarzyskiego i mają trudności z adaptacją do otoczenia. Na co warto zwrócić uwagę: samookaleczanie, myśli o śmierci, unikanie ludzi.

• “MŁODZI DOROŚLI” I DOROSŁOŚĆ

Młodzi dorośli czyli termin, który możemy rozumieć jako osoby, które właśnie się usamodzielniają, zakładają rodziny, rozpoczynają pierwsze poważne prace. To czas ogromnych zmian, czas w którym człowiek sam zaczyna o sobie stanowić, musi podejmować ważne wybory, które mogą mieć wpływ również na innych (np. członków ich nowo założonych rodzin). Pogoń za pracą, chęć wzbogacenia się, presja ze strony rodziny lub współpracowników i przełożonych, mogą prowadzić do pracoholizmu, a w późniejszym czasie do wypalenia zawodowego. W tym etapie bardzo często pojawia się na świecie dziecko, które również wpływa na dotychczasowe życie, co może odbić się na stanie psychicznym matki ale również świeżo upieczonego ojca.

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa dotyka od 12 do 30% kobiet. Zazwyczaj diagnozuje się ją w pierwszych 4 lub 6 tygodniach po porodzie, natomiast początek może być również “z początkiem okresu okołoporodowego” czyli może trwać przed porodem, w okresie ciąży.

Wiele kobiet nie zgłasza się do psychologa ze względu na panujący stereotyp “cudu narodzin”, “matki polki”, przekonania, że każda kobieta odczuwa instynkt macierzyński. To społeczne postrzeganie narodzin oraz roli matki może doprowadzić do wstydu matki, które czują po narodzinach dziecka smutek, strach, poczucie bezradności.

Objawy:

• obojętność wobec dziecka

• brak okazywania dziecku uczuć

• myśli o zrobieniu dziecku lub sobie krzywdy

• poczucie bezwartościowości

• zmęczenie i apatia

Depresja poporodowa ma charakter diadyczny: depresja wpływa na nastrój matki oraz na rozwój dziecka. Agresywne zachowania w stronę dziecka lub brak okazywania uczuć dziecku mogą wywoływać u matki poczucie winy natomiast u dziecka wywoływać stres oraz lęk. Gdy obniżony nastrój występuje w okresie ciąży, dziecko odczuwa lęk i stres matki, co może wpływać na przebieg ciąży i samego porodu.

Czynniki ryzyka występowania depresji poporodowej:

• trudna relacja z partnerem

• brak wsparcia społecznego – głosy mówiące “matka powinna się tylko cieszyć”, “teraz to dziecko jest najważniejsze”

• historia rodzinna występowania zaburzeń-genetyczna

• zasoby osobowe – sposoby radzenia sobie ze stresem i lękiem

• czynniki socjodemograficzne – status materialny, wydatki

• stan zdrowia matki i dziecka

• przebieg ciąży i porodu – ciąża zagrożona, bolesny długi poród

Mężczyźni a depresja poporodowa

Ok. 10 % ojców doświadcza objawów spełniających kryteria epizodów depresyjnych o różnym nasileniu w okresie od 1 trymestru ciąży do ukończenia przez dziecko 1 roku życia.

Przyczyną takich stanów może być odrzucenie przez kobietę, która jest zmęczona opieką nad dzieckiem, poczucie, że nie jest się już dla niej ważnym, uświadomienie sobie roli bycia ojcem i odpowiedzialności z tym związanej, poczucie braku kompetencji.

Najczęstszymi objawami depresji u mężczyzn w tym okresie są nadwrażliwość lub nadpobudliwość, okazywanie frustracji, nadużywanie używek, ucieczka w pracę.

• OSOBY STARSZE U osób starszych rzadko mówi się o depresji, społeczeństwo uznaje za normalne to, że w tym okresie seniorzy stają się bardziej przygnębieni, częściej mówią o śmierci, krócej śpią, nie są już tak aktywni jak kiedyś. Społeczeństwo bagatelizuje ten stan, uznając zmianę zachowania za coś normalnego ze względu na starzenie się. Depresja w tym wieku jest niebezpieczna, stan pogarsza społeczna izolacja, utrata bliskich, pogarszający się stan zdrowia oraz niższe zarobki wynikające z przejścia na emeryturę. Seniorzy często mają myśli samobójcze i próbują odebrać sobie życie. Na co warto zwrócić uwagę: izolacja od rodziny, odmawianie spotkań, ogólne przygnębienie i brak chęci do życia.

Warto namawiać seniorów do aktywności, zapisywania się na zajęcia dla osób w starszym wieku, rodzina może odegrać tu dużą rolę, poprzez częste spędzanie czasu z bliskimi w podeszłym wieku, pokazywaniu im, że nadal są ważni i przydatni w systemie rodzinnym.

Źródła:

• materiały własne

• “Poradnik dla pacjentów. Depresja” dr Paweł Brudkiewicz • https://dimedic.eu/pl/wiedza/rodzaje-depresji-i-stopnie-objawy-typowe-i-nietypowe • https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/choroba-afektywna-dwubiegunowa-jak-ja-rozpoznac • https://www.zikodlazdrowia.org/blog/depresja-wsrod-dzieci-i-mlodziezy