Niepełnosprawność intelektualna (upośledzenie umysłowe) – zaburzenie na tle rozwojowym, oznaczające widoczne obniżenie stanu sprawności umysłowej w stosunku do normalnego poziomu, współwystępujące z zaburzeniami w zachowaniu adaptacyjnym. Jest to brak osiągnięcia pewnych dla wieku sprawności/etapów, w tym np.: rozumowania, zapamiętywania, mówienia i uczenia się.
uwarunkowane genetycznie zaburzenia przemiany materii, infekcje naszego układu nerwowego u noworodka, uszkodzenia lub niedożywienie w okresie ciąży, zażywanie substancji psychoaktywnych przez matkę dziecka w trakcie ciąży.
Jednostki z obecnym upośledzeniem intelektualnym głębokim cechują się poziomem intelektualnym na poziomie drugiego – trzeciego roku życia (nie przekraczają 3 r.ż.).
Mają one trudności w zapamiętywaniem (max. trzy wyrazy) oraz uczeniem się. Występuje u nich deficyt emocjonalny – umieją przekazać jedynie najprostsze komunikaty na tle emocjonalnym. Pozbawione są samodzielności, w wyniku czego wymagają ciągłej opieki innych.
Typ głębokiego upośledzenia umysłowego to wartość poniżej dwudziestu IQ Wechslera. W dziewiątym miesiącu życia dziecko nie radzi sobie z siedzeniem, nie potrafi chwycić przedmiotów, zaciska ręce w pięści, a także ma trudności w odróżnieniu osób mu znajomych od tych, które widzi po raz pierwszy. W dwunastym miesiącu dziecko to nie raczkuje ani nie chodzi, bawi się w sposób inny, niż zdrowe dzieci (stereotypowo), nie jest zaciekawione otaczającym je środowiskiem. Na etapie osiemnastego miesiąca życia dziecko ma bardzo słabo rozwiniętą motorykę oraz nie umie przeanalizować otrzymanego wcześniej polecenia.
w tym typie niepełnosprawności jest mimowolna, krótka oraz zależy od wielu czynników wewnętrznych.
Najczęściej brak słownego komunikowania się (występują pojedyncze wyrazy). Komunikacja opiera się na gestach i ekspresji. Deficyt umiejętności komunikowania się często może prowadzić do licznych problemowych zachowań.
Pamięć jest percepcyjna (rozpoznawanie bodźców), motoryczna (ruch, np. siadanie), proceduralna (czynności, np, podnoszenie przedmiotu), a także emocjonalna (emocjonalne znaczenie tych bodźców).
Obecne częste problemy ze słuchem i wzrokiem. Osoby posiadają zróżnicowany próg wrażliwości na różne bodźce, natomiast próg tolerancji na dużą ilość stymulacji jest niski. W kwestii bodźców następuje również trudność w ich rozróżnianiu i interpretacji.
Stadium reaktywne (etap od 1,5 do 3 miesiąca życia dziecka) – dziecko to koncentruje się na dorosłym. Wraz z rozwojem dziecka, zaczyna ono zwracać uwagę na to, co robi osoba dorosła.
Stadium 2. (etap od 3 do 3,5 miesiąca życia) – z czasem dziecko zaczyna rozumieć swoje stanowisko adresata w stosunku do dorosłego, a reakcje na działania stają się coraz bardziej adekwatne i trafne.
Stadium 3. (etap od 3 do 6 miesiąca życia) – reakcje dziecka na działanie osoby dorosłej są zróżnicowane. Próbuje prowadzić stymulacji kontaktu z osobą dorosłą.
Głęboki rodzaj niepełnosprawności intelektualnej skutkuje zaburzeniami ze wszystkich możliwych sfer życia, w tym rozwoju poznawczego. Najważniejszym jest, aby środowisko osoby dotkniętej niepełnosprawnością było odpowiednie dla jej potrzeb.
